Wie over vijf jaar een blokje rond het belangrijkste station van Den Haag loopt, herkent de stad er nauwelijks terug.
AD 25.04.2020
Werkelijk overal in het stationsgebied gaat de schop in de grond.
Den Haag gaat de hoogte in en wordt ook nog groener !!!
Kortom, Den Haag is over vijf jaar nauwelijks nog te herkennen.
Is het niet voor joekels van woontorens naast of zelfs bovenop de Utrechtsebaan, dan wel voor een nieuwe haven naast de Koekamp.
Is het niet voor een nieuw stadspark, dan is het wel voor het overkappen van de A12 of voor de sloop van liefst 250 meter van het Prins Bernhard-viaduct.
We pikken de negen meest in het oog springende projecten eruit. Met enkele is al een begin gemaakt, zoals met de torenflats op de Grotiusplaats, die vorig jaar plotseling is omgedoopt tot Maria Stuartplein.
Andere projecten laten nog even op zich wachten, zoals de sloop van het groene Terminal-gebouw dat over drie jaar tegen de vlakte kan om te wijken voor de Campus Boulevard.
1 Vrijheidsplaats.
Zou het lukken? Dat is de eerste vraag die zich aandient bij het zien van het plan voor de Vrijheidsplaats. Deze gloednieuwe bouwlocatie is vernoemd naar de bekende snackkar op het punt waar de Bezuidenhoutseweg over de Utrechtsebaan gaat.
De Vrijheid
Snackcar De Vrijheid, met zijn terras dat gemaakt lijkt van aangespoeld wrakhout, ziet er vervallen uit. De teloorgang van het Haagse snackpaleis boven de Utrechtsebaan lijkt compleet, maar schijn bedriegt. ,,Niemand hoeft zich zorgen te maken. De vergunningen voor de nieuwbouw zijn rond”, zegt eigenaar Salih Arslan, als naar de stand van zaken wordt gevraagd.
AD 25.09.2020
De nieuwbouw komt gewoon weer hier. Op deze plek.” Lachend: ,,Er is straks ook nergens anders nog voldoende plaats.”
Dat is waar. Eerder besloot een vorig stadsbestuur al om de Utrechtsebaan tegenover de Koninklijke Bibliotheek te overdekken. Op die plek komt straks een stadsparkje naast twee nieuwe woontorens op de Grotiusplaats.
Stappers
De Vrijheid is geen gewone snackcar. Hij is beroemd in Den Haag en verre omgeving. Bij stappers, artiesten (voor ze ’s nachts weer uit Den Haag vertrekken of bandleden die van een optreden juist thuiskomen), portiers en klanten van nachtzaken, taxichauffeurs.
Bekende namen genoeg, Erica Terpstra, Ed Nijpels, voetballers van ADO Den Haag, allemaal hebben ze ’s avonds of ’s nachts bij De Vrijheid een ‘vette bek’ gehaald zoals snackfanaten het noemen.
Pal ernaast willen drie vastgoedgiganten de Utrechtsebaan overkappen. Op het dak van de tunnelbak komt zo ruimte vrij voor twee woontorens met groene gevels van pakweg 70 meter hoog.
In totaal komen er 350 appartementen, vooral een- en tweepersoons, waarvan 30 procent sociale huur. Bouwtechnisch is het een waagstuk waar het laatste woord nog niet over gezegd is.Toch hoopt Den Haag komend jaar al groen licht te kunnen geven voor de bouw van de Vrijheidplaats.
© Hans van Kralingen
2 Nieuw stadspark.
De truc van de snelwegoverkapping kan Den Haag wel bekoren. Vandaar dat wethouder Boudewijn Revis (VVD, stadsontwikkeling) het kunststukje verder terug op de Utrechtsebaan herhaalt. Ter hoogte van de Haagse rechtbank en de Koninklijke Bibliotheek (KB) komt er op de tunnelbak van de Utrechtsebaan een groen plein, dat volgens sommigen ook een stadspark mag heten.
Belangrijk: dankzij deze groene overkapping kunnen we straks makkelijker te voet en per fiets van het stationsgebied naar het Beatrixkwartier en het Bezuidenhout.
Het stadsparkplan stamt uit 2016 maar de uitvoering is vertraagd geraakt. Nu lijkt het er eind komend jaar (november) toch van te komen. Náást de overkapping aan de kant van de KB is op de Grotiusplaats al wel begonnen aan de bouw van twee woontorens van 100 en 120 meter hoog. In totaal komen daar maar liefst 655 woningen, waarvan 114 sociale huur.
AD 28.07.2020
Den Haag heeft behoorlijk wat bouwplannen. Met name om woningnood op te vangen. En als je niet in de breedte kunt, moet je de hoogte in. Deze keer in de rubriek Vraag bij het nieuws: Wanneer is een hoog gebouw een wolkenkrabber??
3 Hoogste woontoren?
Den Haag gaat honderden meters van het Prins Bernhard-viaduct versmallen en slopen. Om precies te zijn tussen het busplatform op Den Haag CS en het Spuiplein (zie ook: 9).
Bouwwethouder Boudewijn Revis hoopt dat het hoogste deel van het autoviaduct bij het busplatform al over drie jaar vervangen is door een hoge woontoren. Voor de superflat geldt geen begrenzing. Een ontwikkelaar die 160, 170, of 180 meter de lucht in wil, krijgt groen licht.
4 Bellevue.
Het Bellevue-plan is nog pril maar daarom niet minder groots. Belegger Patrizia wil op de hoeklocatie Koningin Julianaplein 2, Bezuidenhoutseweg 1-5 en Oranjebuitensingel 6-13 op vier percelen een joekel van een gebouw neerzetten.
Als de dromen van de belegger uitkomen staat er op deze nu nogal desolate plek over een paar jaar een hotel met 180 kamers (eerste vijf verdiepingen) met daarboven 320 appartementen. Met een gewenste hoogte van 170 meter doet de Bellevue Tower ook een gooi naar de titel van hoogste gebouw van Den Haag
Luxe is het project ook. Op een hoogte van 70 meter wil de projectontwikkelaar een zwembad, een ‘welness- en fitness centre’, een horecagelegenheid en binnentuin. Eén probleem is er nog wel: de belegger heeft nog niet alle percelen op de A-locatie in bezit. Ze onderhandelt nog met enkele eigenaren. De Bellevue-toren zal daarom waarschijnlijk in twee fases gebouw worden.
5 Haventje Koekamp.
Er moet een volwaardige haven voor rondvaartboten komen bij Den Haag CS, stelde de gemeenteraad vorig jaar. Nu ligt er aan de Prinsessegracht bij de Koekamp een steiger waar maximaal twee rondvaartboten kunnen aanleggen en dat vindt de politiek niet genoeg.
Het plan: maakt op deze plek een grote inham waar straks vijf boten tegelijkertijd kunnen aanmeren. Zet op de parkeerplekken naast de gracht informatiekiosken en bankjes neer.
De Koekamp. © ANP
Het stadsbestuur heeft zo’n 2,5 miljoen euro voor het havenplan beschikbaar. Er wordt momenteel onderzoek verricht naar de haalbaarheid van het plan, dat ook voorziet in een stadsparkje. Ter plekke zal het grind worden vervangen door gras dat doorloopt naar de Koekamp. Ook wordt er ruimte gereserveerd voor een paviljoen met horeca en informatie over de stad.
6 Opknapbeurt Koekamp.
Het oudste stadspark van Nederland wordt opgeknapt. Het park, pal naast de uitgang van station Den Haag CS, wordt vergroot, verbonden met het Haagse Bos en vooral ook toegankelijker gemaakt. Zo komen er betere wandel- en fietspaden en krijgt de Koekamp .000 vierkante meter extra groen.
Opvallend: de waterpartij aan de stationszijde van het Hertenkamp wordt geheel verplaatst. Daardoor komt er ruimte vrij om het fietspad langs de Bezuidenhoutseweg te vergroenen en veiliger te maken. In het park komt ook een plek voor horeca.
Ondanks forse kritiek van natuurorganisatie en enkele politieke partijen die vreesden voor een te grote aantasting van het oude stadspark, is de opknapbeurt door Staatsbosbeheer en de gemeente vorige maand dan toch begonnen. De werkzaamheden duren naar verwachting tot maart volgend jaar.
7 Het KJ-plein.
De Vredestoren kwam er nooit. het M-gebouw van wethouder Marnix Norder evenmin. Soms lijkt er wel een vloek te rusten op de plannen voor nieuwbouw op het winderige Koningin Julianaplein naast CS.
Ook het nieuwste plan blijkt niet zonder slag of stoot uitgevoerd te kunnen worden. De projectontwikkelaar heeft nog geen aannemer kunnen vinden vanwege onder meer de hoge bouwkosten, liet Den Haag onlangs weten.
De ondergrondse stalling voor 8500 fietsen is na ruim twee jaar vertraging en miljoenen aan meerkosten wel eindelijk (nagenoeg) klaar. De ontwikkelcombinatie van de KJ-torens erboven hoopt nu eind 2020 aan de slag te kunnen gaan.
Ook hier gaat het vooral om appartemententgebouwen (van 90 meter hoog), met onderin ruimte voor commercie en voorzieningen.
Na de bouw wordt ook het (kleiner geworden) plein opgekalefaterd. In de buitenruimte komen er terrassen, een paviljoen en groene eilanden met bomen en planten om mooi aan te sluiten op de Koekamp.
8 Overkapping Utrechtsebaan.
Als hiervoor al uitgelegd, gaat de Utrechtsebaan op twee plekken overkapt worden. Maar in dit geval hebben we het over de bestaande, smalle overkapping van de tunnelbak naast de Malietoren, waar fietsers en voetgangers kunnen oversteken van de Koekamp naar het Haagse bos. Nu is de locatie van de oversteek nogal rommelig, smal dus, en ook wel een beetje desolaat.
Het Plein in Den Haag. © ANP
Dat moet anders. De plek wordt verder vergroend en de overkapping wordt 25 meter breder. Tussen de bomen en struiken wordt een nieuw en veiliger fiets- en voetpad aangelegd.
De werkzaamheden aan de bredere overkapping beginnen in januari en duren tot in maart. Daarna starten de werklieden met de vergroening van de nieuwe overkapping. De klus moet in mei geklaard zijn.
9 De Campusboulevard.
Het meest ambitieuze project is de Campus-boulevard. Over een lengte van honderden meters laat het stadsbestuur het Prins Bernhardviaduct versmallen en slopen. Van de twee tweebaansrijwegen gaat er één – tussen het busstation van CS en het Spuiplein – tegen de vlakte.
Ook het grote, groene Terminal-gebouw ertussen moet het ontgelden, al laat de sloop van het pand waar nu rijksambtenaren gevestigd zijn nog een jaar of drie op zich wachten.
Na de sloop van het viaduct krijgt Den Haag er een enorme ontwikkellocatie bij. Het stadsbetuur denkt in het nu rommelige gebied vijf nieuwe woontorens te kunnen neerzetten, aflopend in hoogte. De buitenruimte wordt er opgeknapt en van meer groen voorzien.
De Rivierenbuurt, die nu nog ter plaatse op de snelweg stuit, wordt veel beter aangesloten op het spuikwartier. De overgebleven tweebaansweg wordt een stadsstraat.
AD 19.09.2020
De Haagse skyline zoals hij er over enkele jaren uit moet zien, volgens het Bureau Kollhoff & Polls dat werkt aan een project voor drie woontorens in Laakhaven, achter station Hollands Spoor. © Kollhoff & Pols architecten
Parkeersituatie
Den Haag wordt een beetje Amsterdam. In woonwijken als de Binckhorst en het gebied rond de drie Haagse intercity-stations hoeven nieuwe bewoners niet meer te rekenen op een parkeerplek op straat. De spotgoedkope parkeervergunning van pakweg vijf euro per maand gaat aan hun neus voorbij.
Het criterium van twee parkeerplekken voor tien kleine appartementen en van negen parkeerplekken voor tien grote appartementen in het centrum is achterhaald. Daar kan zo 25 tot 50 procent af, blijkt uit het onderzoek. ,,En wat zie je? De straten staan er vol met geparkeerde auto’s , terwijl de ondergrondse parkeergarages bijna leeg staan’’, verzucht Robert van Asten. ,,Dagelijks worden er in het gebied rond de stations duizenden plekken niet benut.’’
Marktconform
Maar dat gaat veranderen. In de Binckhorst en rond de drie NS-stations, in wat tegenwoordig het Central Innovation District (CID) heet, krijgen de fietser en voetganger straks alle ruimte. Ook moet het blik op straat wijken voor meer speelplekken en groen. Het autoluwe centrum van Den Haag wordt straks zeker twee keer zo groot.
AD 26.01.2021
Telegraaf 07.10.2020
Acht wijkberaden hebben zorg over Leefbaarheid
Het wijkberaad Bezuidenhout uit stevige kritiek op de plannen voor het Central Innovation District (CID). In een brief aan de gemeenteraad schrijft ze dat er niet voldoende plannen zijn voor de mobiliteit, participatie, leefbaarheid en duurzaamheid van het te ontwikkelen gebied rondom de stations Den Haag Centraal, HS en Laan van NOI. “In de praktijk laat de gemeente na regie-voerend op te treden en laat zo belangrijke steken vallen”, schrijft men aan de raadsleden. “”Dit terwijl het huidige CID gebied met verdubbeling van zowel inwoners als forenzen dreigt dicht te slibben.”
Vooral op het gebied van de voorzieningen voor het CID worden door het wijkberaad vraagtekens geplaatst. “Kijken we naar de praktijk dan zien we dat voorzieningen niet meegenomen worden in bestemmingsplannen”, schrijft ze. “En we weten dat voor de plannen van Grotius en Monarch alleen een kavel-bestemmingsplan gemaakt wordt.” Dat laatste zou niet voldoende zijn om aan de voorzieningenbehoefte van een wijk te voldoen. Het wijkberaad bepleit dat er vanuit de gemeente invulling wordt gegeven voor de voorzieningen in het totale gebied.
Acht wijkberaden maken zich zorgen over de leefbaarheid in hun acht wijken. Dat vertelde Jacob Snijders, van wijkberaad Bezuidenhout, donderdagochtend 08.10.2020 op Den Haag FM. Volgens hem zet de gemeente voornamelijk in op woningbouw, maar daarbij wordt volgens hem de leefbaarheid snel vergeten. ‘Het is te gek voor woorden.’
Snijders is geen tegenstander van de bouwplannen, ‘maar het moet wel in balans blijven’. In december 2020 wordt een belangrijk dossier rondom woningbouw besproken in de gemeenteraad: de structuurvisie. ‘Die is onleesbaar voor gewone mensen’, aldus Snijders. ‘Maar het gaat enkel over bouwen.’
AD 08.07.2020
De kern van hun kritiek: het stadsbestuur houdt zich doof voor gegronde bezwaren én zaken worden aan de buurt of de gemeenteraad vaak een stuk rooskleuriger geschetst dan ze in werkelijk zijn.
De beraden worden aangevoerd door Jacob Snijders van het Wijkberaad Bezuidenhout, de bewonersoverleggen van de wijken in en rond Central Innovation District. Daar moeten woontorens komen met duizenden appartementen. ,,Maar voor al die nieuwe bewoners komen te weinig voorzieningen”, zegt Snijders. Hij kan dat onderbouwen met cijfers, die Bezuidenhout verwerkte in een speciaal Leefbaarheidseffectrapportage (LER). Dat is een digitale kaart die vertelt of er genoeg voorzieningen zijn om te parkeren, te spelen of boodschappen te doen in een buurt, en of er genoeg huisartsen zijn voor alle inwoners.
Telegraaf 18.06.2020
Overleg gemeente Leidschendam-Voorburg
Leidschendam-Voorburg over bouwplannen: ‘We zijn geen Asterix en Obelixdorpje’
Na het stadsbestuur willen nu ook de gemeenteraadsleden van Leidschendam-Voorburg hun collega’s erop wijzen dat de grootse bouwplannen ook voor de buren grootse gevolgen kunnen hebben.
AD 24.06.2020
,,Dat je leest dat over Leidschendam-Voorburg alleen staat dat het de plek is waar de tram naar afbuigt, dat kan natuurlijk niet”, stelt Monica Velu, raadslid namens Gemeentebelangen Leidschendam-Voorburg. ,,We zijn geen Asterix en Obelixdorpje. We zijn een buurgemeente, daar moet je rekening mee houden.”
Velu doelt op de bouwplannen van Den Haag aan de randen met Voorburg. Onder meer het Central Innovation District (CID), het gebied tussen de drie stations van Den Haag, krijgt met flinke uitbreiding te maken. De burgemeester en wethouders van Leidschendam-Voorburg schreven vorige week al een bericht en zienswijze naar de Haagse collega’s, waarin ze aandacht vroegen voor de belangen van hun inwoners.
De gemeente Leidschendam-Voorburg voelt zich gepasseerd omdat Den Haag bij het maken van plannen voor de bouw van tienduizenden woningen, te weinig rekening houdt met de buren.
Den Haag heeft ambitieuze plannen voor het gebied tussen de drie grote stations. Dat wordt in de gemeentelijke nota’s het Central Innovation District (CID) genoemd. Hier wil de stad in de toekomst de bouw concentreren. De bedoeling is dat hier 25.000 woningen bijkomen voor 50.000 nieuwe inwoners. Ook ziet de gemeente hier plek voor nog eens 500.000 vierkante meter aan kantoorruimte.
Verder mist Leidschendam-Voorburg nog de uitwerking van de plannen voor de Binckhorst, terwijl dat deel van het CID vlak naast die gemeente ligt. Bovendien wijst Rouwendal erop dat de stikstof-regels wel eens een streep door een deel van de ambities van Den Haag zouden kunnen zetten. Als Den Haag maximaal zou willen bouwen, betekent dat in ieder geval dat andere gemeenten in Haaglanden vrijwel niets meer zouden kunnen doen.
Communicatie Haaglanden, Metropoolregio Rotterdam – Den Haag, gezamenlijke inkooporganisaties en een overkoepelende provincie
Contact en samenwerking is er genoeg tussen Den Haag en omliggende gemeenten. Toch wordt nog wel eens met argusogen over de schutting gekeken wat de buur aan het doen is.
Als je buurman trotse plannen presenteert om in hoge torens 10.000 woningen en honderdduizenden meters kantoorruimte tegen je erfgrens te bouwen, dan wil je wel weten welke gevolgen dat heeft. En dus stuurde het stadsbestuur van Leidschendam-Voorburg deze week een brief naar de Haagse collega’s.
Dat de woningen hard nodig zijn, staat buiten kijf. Maar wat worden de gevolgen van dit ambitieuze Central Innovation District, het verder te bebouwen gebied tussen de stations Den Haag CS, Hollands Spoor en Laan van NOI? Dat laatste treinstation ligt praktisch óp de grens. Het is dan ook niet gek dat de aangekondigde Haagse hoogbouw de wenkbrauwen bij Voorburgers doet fronzen.
Dat merkt ook Louise Kortman, fractievoorzitter van de VVD in Leidschendam-Voorburg. ,,We krijgen zeker signalen vanuit Voorburg dat de mensen er zorgen hebben. Die willen ook weten wat de buren gaan doen aan de overkant van de straat.”
Eén keer genoemd
Er worden onder meer vraagtekens gezet bij het aantal parkeerplaatsen, de hoeveelheid groen, geluidsoverlast en stikstofruimte. Het college schrijft: ‘Wij [vinden] het onjuist dat in het Milieueffectrapport niet éénmaal de effecten voor de gemeente Leidschendam-Voorburg zijn opgenomen. De gemeente wordt slechts eenmaal genoemd in de context ‘de richting waar de tram naar afbuigt‘’’.
Beter een goede buur dan een verre vriend, aldus Louise Kortman.
Betrek de inwoners van Voorburg bij alle ontwikkelingen, is de boodschap aan Den Haag. Een oproep die ook al klinkt als het gaat om de Binckhorst. Het andere grensgebied waar duizenden nieuwe woningen komen. ,,Daar zijn eerder ook al vragen over gesteld”, zegt Kortman.
Windmolen
En met de ervaringen uit het verleden wil Kortman er niet blind op varen dat het wel goed komt. ,,Onze beroemde windmolen hè”, zegt ze doelend op de turbine die plotseling pal naast de Leidschendamse Zeeheldenwijk werd geplant.
,,Dat kwam echt als een verrassing, niemand wist die ochtend wat er neergezet ging worden. Daarom: beter een goede buur dan een verre vriend. Wij vinden het belangrijk om samen te werken en verwachten dat ook van onze buren. Ik neem aan dat Den Haag luistert naar de zienswijze van Leidschendam Voorburg. Dat is niet iets om naast je neer te leggen.”
© AD
Wethouder Boudewijn Revis heeft er alle vertrouwen in: ,,Een inspraakperiode is bedoeld voor reacties als deze. Op basis daarvan kijken we of de plannen aanpassing behoeven. Er zijn al meerdere participatiebijeenkomsten geweest met inwoners van Den Haag en Leidschendam-Voorburg. Op reguliere basis spreek ik wethouder Rouwendal en ik weet dat we hun zorgen kunnen wegnemen.”
Dat er zo dicht op de gemeentegrens gebouwd wordt, is bovendien niet uit weelde. Ruimte voor de duizenden woningen en kantoren ligt niet voor het oprapen. ,,Omdat we niet elk grasveldje vol willen bouwen met een flat van vier hoog en de wijken een beetje met rust willen laten, kiezen we ervoor de groei van de stad op te vangen daar waar de stad er beter van wordt: op de Binckhorst en bij de drie grote stations.”
Grensgevallen
Discussies over dergelijke grensgevallen komen vaker voor. Zo zijn de rollen op de grens met Wassenaar bijvoorbeeld omgedraaid. De ANWB lijkt het hoofdkantoor, dat te groot is geworden, te willen verlaten. Wassenaar wil op die plek woningen laten bouwen. Maar dat is tegen het zere been van de bewoners van het Haagse Benoordenhout, vanwege de hoogte van het project – tot 50 meter – en omdat er ook woningen in het goedkopere segment gebouwd worden.
Soms zijn dingen heel gemeente-specifiek bepaald, maar dit is voor een buitenstaander eigenlijk een doorlopend gebied, aldus Louise Kortman.
,,De omwonenden hebben zich daarover heel boos gemaakt”, zegt Chance Pennington de Jongh, voorzitter van Wijkvereniging Benoordenhout. ,,Er is best wat communicatie heen en weer gegaan, maar dat heeft er niet toe geleid dat er vanuit Wassenaar regels kwamen, waardoor de nieuwbouw zou kunnen voldoen aan wat wij prettig vinden als omwonenden.” De wijkvereniging wacht nu af wat de ANWB gaat doen, om daarna met Wassenaar in gesprek te gaan.
Valkenburg
Aan de andere kant, letterlijk en figuurlijk, ziet Wassenaar op haar beurt weer niets in de plannen van de gemeente Katwijk om op voormalig vliegveld Valkenburg 600 extra woningen te bouwen, bovenop de geplande 5000 huizen. Dat zou ten koste gaan van natuur en de doorstroming van het verkeer. Naar deze gevolgen loopt nu een onderzoek.
Is het niet gek dat er met al de samenwerkingsverbanden die er zijn, toch telkens gevraagd moet worden rekening te houden met de buren? Kortman over de Voorburgse situatie: ,,Ja, dat zou je kunnen zeggen.” Om even later te vervolgen: ,,Soms zijn dingen heel gemeente-specifiek bepaald, maar dit is voor een buitenstaander eigenlijk een doorlopend gebied. Dat kan nog iets beter meegenomen worden en daartoe roepen we op.”
PostNL Stationspostgebouw
De herontwikkeling van het Stationspostgebouw in Den Haag is een feit. Het hoofdkantoor van PostNL verhuist uiterlijk eind juni 2021 van de Prinses Beatrixlaan in Den Haag naar het Stationspostgebouw bij NS-station Den Haag HS. KCAP is als architect betrokken bij de transformatie van het historische gebouw in opdracht van LIFE MAKES SENS.
KCAP transformeert het gebied rondom station Den Haag Hollands Spoor naar een aantrekkelijk woon- en werkgebied. Vijf torens zullen de skyline van Den Haag versterken. Dit nieuwe HS Kwartier moet een impuls geven aan zowel het stationsgebied als het centrum van de stad.
De Haagse skyline zoals hij er over enkele jaren uit moet zien© Kollhoff & Pols architecten/DPI
Het lijkt op een random-foto die op het scherm van een smart-tv verschijnt wanneer de televisie in slaapstand verkeert. Zo’n foto met glanzende woontorens in Dubai of een willekeurige anonieme metropool in Azië. Wie echter goed kijkt op deze foto ziet herkenningspunten zoals de Haagse Toren en de Megastores.
Dit is geen foto van een tot yuppengebied getransformeerd oud havenkwartier in – laten we zeggen – Buenos Aires, maar de nieuwste artist impression van het project Verheeskade 25 in Den Haag. Bureau Kollhoff & Pols architecten werkt in dit deel van de wijk Laakhaven aan een plan voor drie woontorens van 210, 150 en 70 meter hoog. De tekeningen die het bureau daarvoor heeft gemaakt geven een indrukwekkend beeld van de metamorfose die de stad staat te wachten.
Vooral de verandering van de Haagse skyline is spectaculair. De ‘foto’ zou gemaakt kunnen zijn met een drone die boven de Neherkade vliegt. De artist impressions van dit deel van Den Haag, dat ingrijpend aan het veranderen is, horen bij de aanvraag voor de omgevingsvergunning die het architectenbureau heeft ingediend. Die vergunning voorziet in het wijzigen van het bestemmingsplan voor het gebied Verheeskade 25.
Woontorens
,,We kunnen een volgende stap zetten nu de gemeente Den Haag meewerkt aan de hoogbouwplannen”, zegt architect Alexander Pols. Het architectenbureau zet in op ‘een ensemble met zo slank mogelijke woontorens’. Door compact te bouwen kan veel publieke ruimte worden gecreëerd en een groen plein dat zich aan de Verheeskade opent naar het zuiden en het water.
KCAP is als stedenbouwkundige in opdracht van LIFE makes SENS verantwoordelijk voor de gebiedsvisie HS Kwartier. Daarnaast is KCAP als architect betrokken bij de nieuwbouw op de ontwikkelplot en bij de transformatie van het monumentale Stationspostgebouw. Dit gebouw zal als toekomstige hoofdvestiging van PostNL een belangrijke rol spelen in HS Kwartier.
Na het hoofdkantoor van PostNL van ca. 19.000 m2 verhuist nu ook het Belgische serviced offices concept Fosbury & Sons met ca. 6.000 m² naar het markante Stationspostgebouw. Het bedrijf brengt haar vernieuwende visie op ‘het kantoor’ naar het HS kwartier en geeft daar het startschot voor een nieuwe, kwaliteitsvolle manier van werken én leven. The office is dead, long live the office!
Fosbury & Sons is in 2016 opgericht door Stijn Geeraets, Serge Hannecart en Maarten van Gool. Fosbury richt zich op de nieuwe manier van werken, waarbij grenzen vervagen en flexibiliteit noodzakelijk is. In het Fosbury concept is er niet alleen ruimte voor zelfstandigen en digital nomads, maar juist ook voor werknemers van kleine tot grote bedrijven. Er zijn zowel privé kantoorruimtes, als vergaderzalen en gedeelde workspaces.
Bij Fosbury & Sons kan men ook terecht voor serviced meeting rooms en event venues, waaronder een lobby en bar, die ook door externe bedrijven gehuurd kunnen worden. Fosbury & Sons huurt vanaf medio 2021 ca. 6.000 m² in het monumentale Stationspostgebouw. De Belgische interieurarchitecten van Going East zorgen voor het indrukwekkende interieur, dat kenmerkend is voor de werkplekken van het bedrijf.
Met LIFE MAKES SENS bundelen deze twee innovatieve bedrijven de krachten voor de ontwikkeling van grootschalige, kwalitatieve en binnenstedelijke projecten in Nederland. LIFE en SENS zijn twee bedrijven met eenzelfde krachtige en ambitieuze visie. Beiden zetten sterk in op het verbeteren van de stedelijke levenskwaliteit en op een life cycle approach voor hun ontwikkelingen. Een combinatie van lokale verankering, creativiteit, gedrevenheid en financiële draagkracht.
Zie ook: Het gedonder over de bebouwing voor Den Haag Centraal gaat verder !!
zie ook: Gedonder over de bebouwing voor Den Haag Centraal
zie ook: Op weg naar het L-gebouw CS Den Haag
Zie ook: U gebouw CS Den Haag
Zie ook: U in plaats van de M bij het Haagse Centraal Station
Zie ook: Bouw M-gebouw – Ja/Nee ? Dus NEE !!
Zie ook: Geen M-gebouw in Den Haag ?
Zie ook: M-gebouw, stop de bouw ??
Zie ook: M-gebouw komt eraan
Zie ook: Haagse politiek beslist over M-gebouw Koolhaas
Zie ook: Voorbereiding M-gebouw station Centraal gaat verder
Zie ook: Haagse Stadspartij – Stop voorbereiding M-gebouw
Zie ook: Stop voorbereiding M-gebouw
zie verder ook: Heropening Centraal Station Den Haag
zie ook: Verbouwing Den Haag Centraal
zie ook: Bouw nieuwe stationshal Den Haag CS dichterbij
Zie ook: Aftrap opknapbeurt Koekamp eindelijk van start
Meer: Koekamp omroepWest
Zie ook: Geen plan G voor de inrichting van het nieuwe Koekamp ?
Zie ook: Demonstratie 20.01.2018 tegen aanpak Haagse Koekamp
Zie ook: Demonstratie 20.01.2018 tegen aanpak Haagse Koekamp
LEES OOK: Koekamp wordt ‘stadsentree met allure’: raad akkoord met plannen
LEES OOK: Haagse oppositie: niet aanpassen plannen Koekamp is ‘bizar’
LEES OOK: Gemeente Den Haag houdt vast aan eigen ontwerp voor Koekamp
lees: Commissiebrief Koekamp 16.01.2018
zie ook: De Skyline van Den Haag gaat de komende jaren drastisch veranderen
zie ook: Den Haag Groeistad 2040
lees: Raadsvoorstel Haagse hoogbouw, Eyeline en Skyline 27.11.2017
lees: Nota Haagse_hoogbouw,_Eyeline_en_Skyline
Meer voor Grotiusplaats Den Haag
zie ook: En de winnaar is de “Haagse Buidel” !!!
zie ook: Hoogbouw rondom het Haagse Bos ???
zie ook: Gedonder over de bebouwing voor Den Haag Centraal
zie ook: Nieuwe Hoogbouw Centraal station
zie ook: Hoe nu verder met de Haagse hoogbouw: Eyeline en Skyline !!
zie ook: Debat Skyline-Nota – Den Haag op zijn Haags 31.08.2017
zie ook: Welstandsnota Den Haag 2017
zie ook: Toekomst van Den Haag – Ruimte voor de Stad
zie ook: Toekomstvisie Den Haag 2040 – Agenda
Er worden 20.000 extra woningen gebouwd de komende jaren
Den HaagFM 01.07.2021 Den Haag staat aan de vooravond van een van de grootste bouwprojecten in de recente geschiedenis. Midden in de bestaande stad komt er een kleine stad bij. Meer dan 20.000 woningen, 21 voetbalvelden aan winkels en andere commerciële voorzieningen en negentig voetbalvelden aan kantoren verrijzen de komende twintig jaar in de driehoek tussen de stations Hollands Spoor, CS en Laan van NOI. De Haagse gemeenteraad steunt de plannen daarvoor van wethouder Anne Mulder (VVD, stadsontwikkeling) bleek donderdag, meldt mediapartner Omroep West.
Over de bouw in het gebied, dat Central Innovation District wordt genoemd, wordt al jaren gesproken. Tot nu toe toonden gemeenteraad en bewoners van de omliggende wijken zeer kritisch. Ze vreesden dat er wel woontorens van meer dan honderd meter hoog zouden verrijzen, maar dat er een groot gebrek aan groen, scholen en voorzieningen als speelplekken zouden ontstaan. Ook zou de bouw van al die woningen en kantoren de druk om de omliggende wijken vergroten. Bovendien waren er zorgen over de betaalbaarheid van de ambities. Want de plannen kenden nog grote tekorten.
Toen bleek dat de raad de voorstellen daarom niet zou steunen, nam wethouder Mulder ze begin februari terug. Eind mei maakte hij duidelijk dat hij de politiek veel meer invloed wil geven. De raad wordt beter op de hoogte gesteld van de ontwikkelingen in het gebied en krijgt ook meer momenten om bij te sturen.
Wethouder stelt gemeenteraad gerust
Toch bleek anderhalve week geleden dat de gemeenteraad, inclusief de coalitiepartijen, nog niet gerust waren gesteld. Mulder paste daarop zijn raadsvoorstel aan en voegde een paar nadrukkelijke wensen van de politiek toe. Nu staat er onder meer zwart op wit in dat hij precies duidelijk gaat maken hoeveel voorzieningen er in het gebied komen, waar en wanneer die er komen en hoe die worden betaald. Verder belooft hij nu dat er veel groen van ook een hoge kwaliteit gaat komen.
Voor veel partijen in de raad zijn die toevoegingen voldoende om de plannen te steunen, bleek donderdag. ‘Onze zorgen zijn weggenomen’, aldus VVD-raadslid Jan Pronk. Raadslid William de Blok van de grootste oppositiepartij Hart voor Den Haag gaf Mulder zelfs complimenten, evenals Lesley Arp van de SP.
Toch ook nog wensen
Neemt niet weg dat partijen in de raad ook nog wensen hebben. De Partij voor de Dieren vreest bijvoorbeeld dat de toezeggingen van de wethouder nog steeds geen harde garantie bieden dat er voldoende groen komt. ‘De wethouder telt bijvoorbeeld op een sedumdak op een parkeergarage mee’, aldus fractieleider Robert Barker. Hij wil daarom nog meer ‘echt groen’.
Arp van de SP maakt zich zorgen over de welke bedrijven straks een plek vinden op de begane grond van die nieuwe gebouwen. ‘Wij willen hier niet alleen supermarktketens en koffieketens.’ GroenLinks beloofde ook de inspraak en betrokkenheid van onder meer de wijken om het gebied goed in de gaten te blijven houden. En de VVD blijft hameren op het feit dat er in het gebied ook architectuur van hoge kwaliteit komt.
Bewoners gematigd positief
De bewoners van de wijken om het gebied heen zijn gematigd positief, zegt Jacob Snijders van het Wijkberaad Bezuidenhout. Dat komt omdat er de normen voor maatschappelijke voorzieningen strenger zijn geworden, zodat er daar meer van moeten komen. ‘Meer dan dit kunnen er op dit moment niet bereiken. De politiek heeft nu ook heel wat hengsels en handvatten om de controlerende rol te kunnen uitvoeren.’
Mede daarom gaat een meerderheid de raad donderdagavond instemmen met de plannen. Een belangrijk moment, zegt wethouder Mulder in een reactie. Daarom heeft hij er ook geen moeite mee dat hij de voorstellen de afgelopen tijd nog moest aanpassen. ‘Dit is een belangrijk debat. Het gaat over de toekomst van de stad. Daarom moet je dat goed doen en ook zoeken naar draagvlak, want deze kans krijg je maar een keer. Ik zit hier ook niet om plannen door te drammen. Als iedereen meedoet, worden die juist beter. En het is heel leuk om met de toekomst van de stad bezig te zijn. Dat is een voorrecht.
‘We willen niet terugkachelen’
Volgens Mulder is het belangrijk om de komende decennia in het gebied te gaan bouwen. ‘Den Haag kampt met woningnood. We willen niet terug kachelen en weer krimpen zoals in de jaren zeventig van de vorige eeuw. Tegelijk willen we dit doen op een manier die bij de stad past. Zodat Den Haag Den Haag blijft.’
LEES OOK: HTM-directeur: ‘Bij veel woningbouw moet ook ov meegroeien’
Politiek gaat akkoord: Den Haag gaat komende jaren 20.000 woningen bouwen
OmroepWest 01.07.2021 Den Haag staat aan de vooravond van een van de grootste bouwprojecten in de recente geschiedenis. Midden in de bestaande stad komt er een kleine stad bij. Meer dan 20.000 woningen, 21 voetbalvelden aan winkels en andere commerciële voorzieningen en negentig voetbalvelden aan kantoren verrijzen de komende twintig jaar in de driehoek tussen de stations Hollands Spoor, CS en Laan van NOI. De Haagse gemeenteraad steunt de plannen daarvoor van wethouder Anne Mulder (VVD, stadsontwikkeling) bleek donderdag.
Over de bouw in het gebied, dat Central Innovation District wordt genoemd, wordt al jaren gesproken. Tot nu toe toonden gemeenteraad en bewoners van de omliggende wijken zich zeer kritisch. Ze vreesden dat er wel woontorens van meer dan honderd meter hoog zouden verrijzen, maar dat er een groot gebrek aan groen, scholen en voorzieningen als speelplekken zou ontstaan. Ook zou de bouw van al die woningen en kantoren de druk op de omliggende wijken vergroten. Bovendien waren er zorgen over de betaalbaarheid van de ambities. Want de plannen kenden nog grote tekorten.
Toen bleek dat de raad de voorstellen daarom niet zou steunen, nam wethouder Mulder ze begin februari terug. Eind mei maakte hij duidelijk dat hij de politiek veel meer invloed wil geven. De raad wordt beter op de hoogte gesteld van de ontwikkelingen in het gebied en krijgt ook meer momenten om bij te sturen.
Wethouder stelt gemeenteraad gerust
Toch bleek anderhalve week geleden dat de gemeenteraad, inclusief de coalitiepartijen, nog niet gerust was gesteld. Mulder paste daarop zijn raadsvoorstel aan en voegde een paar nadrukkelijke wensen van de politiek toe. Nu staat er onder meer zwart op wit in dat hij precies duidelijk gaat maken hoeveel voorzieningen er in het gebied komen, waar en wanneer die er komen en hoe die worden betaald. Verder belooft hij nu dat er veel groen van ook een hoge kwaliteit gaat komen.
Voor veel partijen in de raad zijn die toevoegingen voldoende om de plannen te steunen, bleek donderdag. ‘Onze zorgen zijn weggenomen’, aldus VVD-raadslid Jan Pronk. Hij pleitte de afgelopen tijd vaak voor verdere aanpassing van het voorstel. Raadslid William de Blok van de grootste oppositiepartij Hart voor Den Haag gaf Mulder zelfs complimenten, evenals Lesley Arp van de SP.
Toch ook nog wensen
Neemt niet weg dat partijen in de raad ook nog wensen hebben. De Partij voor de Dieren vreest bijvoorbeeld dat de toezeggingen van de wethouder nog steeds geen harde garantie bieden dat er voldoende groen komt. ‘De wethouder telt bijvoorbeeld op een sedumdak op een parkeergarage mee’, aldus fractieleider Robert Barker. Hij wil daarom nog meer ‘echt groen’.
Arp van de SP maakt zich zorgen over welke bedrijven straks een plek vinden op de begane grond van die nieuwe gebouwen. ‘Wij willen hier niet alleen supermarktketens en koffieketens.’ GroenLinks beloofde ook de inspraak en betrokkenheid van onder meer de wijken om het gebied goed in de gaten te blijven houden. En de VVD blijft hameren op het feit dat er in het gebied ook architectuur van hoge kwaliteit komt.
Bewoners gematigd positief
De bewoners van de wijken om het gebied heen zijn gematigd positief, zegt Jacob Snijders van het Wijkberaad Bezuidenhout. Dat komt omdat de normen voor maatschappelijke voorzieningen strenger zijn geworden, doordat er daar meer van moeten komen. ‘Meer dan dit kunnen er op dit moment niet bereiken. De politiek heeft nu ook heel wat hengsels en handvatten om de controlerende rol te kunnen uitvoeren.’
Mede daarom gaat een meerderheid van de raad donderdagavond instemmen met de plannen. Een belangrijk moment, zegt wethouder Mulder in een reactie. Daarom heeft hij er ook geen moeite mee dat hij de voorstellen de afgelopen tijd nog moest aanpassen. ‘Dit is een belangrijk debat. Het gaat over de toekomst van de stad. Daarom moet je dat goed doen en ook zoeken naar draagvlak, want deze kans krijg je maar een keer. Ik zit hier ook niet om plannen door te drammen. Als iedereen meedoet, worden die juist beter. En het is heel leuk om met de toekomst van de stad bezig te zijn. Dat is een voorrecht.
‘We willen niet terug kachelen’
Volgens Mulder is het belangrijk om de komende decennia in het gebied te gaan bouwen. ‘Den Haag kampt met woningnood. We willen niet terug kachelen en weer krimpen zoals in de jaren zeventig van de vorige eeuw. Tegelijk willen we dit doen op een manier die bij de stad past. Zodat Den Haag Den Haag blijft.’
LEES OOK: HTM-directeur: ‘Bij veel woningbouw moet ook ov meegroeien’
Meer over dit onderwerp: POLITIEK DEN HAAG
Haagse politiek kijkt vol zorg naar grootste bouwplannen in decennia
OmroepWest 27.01.2021 De Haagse gemeenteraad kijkt met argusogen naar een van de grootste ontwikkelingen in de stad van de afgelopen decennia: de bouw van ruim 20.000 woningen in het gebied tussen de drie stations. Vrijwel alle partijen hebben flinke kritiek op de plannen: er is nu te weinig plek gereserveerd voor sport, groen en voorzieningen. Ook zijn er vragen over de ontsluiting, de kwaliteit van wat er gaat worden gebouwd en de financiering van de plannen, bleek woensdag tijdens een commissievergadering van de raad.
In het gebied, dat in de gemeentelijke plannen Central Innovation District heet, moeten de komende jaren 20.500 woningen en 25.000 arbeidsplekken worden gecreëerd. Dit omdat Den Haag de komende jaren een forse bevolkingsgroei wacht. De stad telt nu 553.000 inwoners; in 2030 zijn dat er al bijna 600.000, zo blijkt uit prognoses. Dit terwijl er nu al een groot gebrek aan woningen is.
De huizen moeten vooral in het gebied tussen CS, Hollands Spoor en Laan van Noi komen, en dan met name in de Binckhorst en Laak. Veel ervan komen in torens, sommige hoger dan honderd meter. De rest van de stad zou dan gespaard blijven van grootschalige woningbouw.
Bewoners en politiek hebben zorgen
Bewonersorganisaties van de wijken rondom dat gebied uitten al eerder hun zorgen. Zij zien in de plannen nu nog te weinig ruimte voor scholen, winkels, artsen, groen en sport. Diezelfde bezwaren leven in de gemeenteraad, bleek woensdag. En die kritiek werd breed gedeeld, van links tot rechts.
Zo vreest het CDA dat het stadsbestuur ‘veel te ambitieus’ is en de ‘menselijke maat’ uit het oog is verloren. Raadslid Cees Pluimgraaff vreest zelfs dat de toekomstige generaties de huidige daarvoor ter verantwoording gaan roepen en dat dan een onthutsend antwoord volgt: ‘Kijk, hier heeft opa Braziliaanse favela’s gecreëerd.’ Daniel Scheper van D66: ‘Het moet geen betondorp 2 worden. Een grote toren, zoals in Amsterdam. Het moet ook een plek worden waar het goed toeven is. Daar maak ik me wel zorgen over.’
Te weinig plek voor groen
Lesley Arp van de SP constateerde ook dat er te weinig plek is voor groen en om te spelen. Daarvoor zouden de bewoners onder meer naar het Haagse Bos moeten. ‘Maar dat moet niet een soort buurtpark worden.’ William de Blok van Hart voor Den Haag had wel een plek voor ogen. Daar was nu een erotisch centrum gepland, in een driehoek tussen de sporen. ‘Daar geen prostitutie, dan liever sport.’
Verder is er kritiek op de betaalbaarheid. De plannen kennen een tekort van 340 miljoen euro, 17 miljoen per jaar. Terwijl de gemeente geen geld heeft. ‘Hoe gaan we dat gat overbruggen,’ vroeg VVD’er Jan Pronk zich af.
Niet goed naar inspraak geluisterd
Daarnaast vinden veel partijen dat er te weinig is gedaan met de reacties van bewonersorganisatie, milieuverenigingen en de belangenbehartigers van het openbaar vervoer op de eerste versies van de plannen. ‘Die lijken vergeten’, aldus PvdA-fractieleider Mikal Tseggai. Zij pleitte ook voor het bouwen van zwembaden en tennisbanen in de torens die straks moeten verrijzen. ‘Dat kan bijvoorbeeld ook in Dubai, waarom hier niet?’
Verder wil de PvdA dat de Vaillantlaan wordt ondertunneld, omdat daar straks nog meer verkeer overheen gaat rijden wanneer de nieuwe woningen klaar zijn. Dit terwijl het stadsbestuur nog geen maand geleden duidelijk had gemaakt dat een tunnel onder de Vaillantlaan niet werkt en bovendien heel duur is.
Goedkope politiek
Haar pleidooi leidde dan ook tot een aanvaring met PVV-fractieleider Sebastian Kruis. ‘Dit is goedkope politiek. Allemaal wensen opnoemen, zonder financiële onderbouwing. Dat is onverantwoord. En dan straks lekker een tweetje eruit ‘Wij willen zwembaden in hoogbouw’. Dat is gewoon prietpraat, het klopt niet.’
Zijn partij heeft een heel andere oplossing voor ogen. Er moeten niet meer mensen bijkomen in Den Haag, zodat er ook niet zoveel hoeft te worden gebouwd. ‘Den Haag is vol.’
Veel kantoorruimte gepland
In het gebied moet ook veel kantoorruimte komen, goed voor 25.000 arbeidsplekken. De grote vraag is of dat nodig is na de coronacrisis, aldus Pieter Grinwis van de ChristenUnie/SGP. Hij wees erop dat veel grote bedrijven nu al hebben aangekondigd hun personeel vaker thuis te willen laten werken. Tegelijk miste hij dan weer harde afspraken over plek voor bijvoorbeeld artsen en tandartsen.
Dan vreest de VVD, de eigen partij van wethouder Anne Mulder die over de plannen gaat, ook nog voor een gebrek aan kwaliteit. Jan Pronk pleitte daarom voor ‘Haagse herkenbare bouw’. Het raadslid: ‘We hebben maar een kans om dit goed te doen. Wij willen hier geen projectontwikkelaars-torentjes. Maar iets waar bewoners trots op zijn. We gaan hier dan ook streng op toezien.’ Wethouder Mulder gaat tijdens het vervolg van de vergadering volgende week, reageren op de kritiek.
LEES OOK: CID: van een ‘niet bestaand’ gebied tot centrum van vernieuwing in Den Haag
Meer over dit onderwerp: BOUWPLANNEN CENTRAL INNOVATION DISTRICT ANNE MULDER
Geen plek voor groen, sport en school: zorgen over bouw duizenden woningen in Den Haag
Den HaagFM 26.01.2021 Bewoners van de wijken om het gebied waar de gemeente vele duizenden woningen wil gaan bouwen, maken zich ernstig zorgen over de gevolgen van die plannen voor de leefbaarheid. Dat meldt mediapartner Omroep West. De gemeente reserveert volgens hen veel te weinig plek voor sport, scholen, groen en andere voorzieningen. Daarnaast wijzen ze erop dat de plannen onbetaalbaar lijken. Ze krijgen daarbij onder meer steun van de Partij voor de Dieren. ‘Straks staan al die torens daar, maar kan niemand naar de tandarts of gaan zwemmen’, aldus fractieleider Robert Barker.
De gemeente wil in de toekomst vele duizenden woningen gaan bouwen in het gebied tussen de drie grotere stations, het Central Innovation District (CID). De bouw van die huizen is nodig omdat de stad de komende jaren hard groeit en er nu al een groot tekort is aan huizen. De gemeente ziet de driehoek tussen CS, Hollands Spoor en Laan van Noi als ideale plek voor vooral hoogbouw vanwege de goede bereikbaarheid en omdat er relatief veel ruimte is, bijvoorbeeld op de Binckhorst. Daarom hoeft er dan elders in de stad niet zo veel te worden gebouwd.
De bewoners van acht wijken om dat gebied vrezen de gevolgen van de ontwikkelingen omdat de plannen van de gemeente niet voldragen zijn. Ze zijn slechts voor de helft klaar: er is wel aandacht voor huizen en bedrijven maar niet voor andere essentiële voorzieningen, schetsen ze in een brief aan de gemeente. ‘We missen de concrete plannen voor mobiliteit, participatie, leefbaarheid en duurzaamheid.’
Geen reactie op vragen
De omwonenden zouden daar tijdens inspraakbijeenkomsten wel over hebben gevraagd, maar geen heldere reactie hebben gekregen. ‘Helaas waren de antwoorden net zo wollig en onvolledig als de structuurvisie zelve.’ Daarbij gaat het volgens hen wel om belangrijke punten. Zo is de gemeente wel druk met het maken van plannen om het gebied goed te ontsluiten, maar zijn die nog te onzeker.
‘Dit terwijl het huidige CID-gebied met verdubbeling van zowel inwoners als forenzen dreigt dicht te slibben.’ Dat heeft dan ook weer gevolgen voor gezondheid van de bewoners. Verder zijn er zorgen over de kwaliteit van de bouw: worden al die torenflats die er komen te staan wel mooi? En of er straks wel voldoende groen en sportvoorzieningen zijn.
Den Haag heeft niet genoeg geld
Nog grotere bezwaren hebben de bewoners tegen de financiële onderbouwing van de plannen. In de stukken van de gemeente staat dat de stad rekening houdt met een benodigde investering van 820 miljoen euro. Dat geld moet onder meer gaan naar infrastructuur (300 miljoen) en de inrichting van de openbare ruimte (ook 300 miljoen).
Maar voor veertig procent van dat bedrag is nog geen dekking. Dat wil zeggen: de gemeente weet nu nog niet precies hoe dat moet worden betaald. Onder meer het Wijkberaad Bezuidenhout is daarom kritisch. Zeker omdat de financiële vooruitzichten voor de gemeente vanwege de coronacrisis niet al te rooskleurig zijn. ‘Gevolg is dat we een duidelijk tekort van honderden miljoenen gaan krijgen op leefbaarheid en dit kan betekenen dat broodnodige voorzieningen er niet gaan komen. Een onacceptabel vooruitzicht’, aldus het wijkberaad in een brief aan de gemeente.
Woningen komen in hoge torens
Voorzitter Jacob Snijders constateert op basis van een analyse van de plannen dat de gemeente al groen licht heeft gegeven voor de bouw van zeker 8000 tot 9000 duizend woningen in het gebied. Daarbij gaat het allemaal om huizen die in flinke torens komen. ‘De mensen die hier gaan wonen, moeten zeker tien jaar wachten op de eerste voorzieningen. Het lijkt meer op ophokken in een woonbatterij dan fijn wonen’, zegt hij in een toelichting op de brief.
Snijders benadrukt dat de bewoners van het Bezuidenhout niet tegen bouwen zijn. ‘Maar het moet wel op een verstandige manier gebeuren,’ zegt hij. ‘Als je bouwt zonder dat je daarbij voldoende rekening houdt met voorzieningen, ga je bouwen voor problemen in de toekomst.’
‘Situatie is heel zorgelijk’
De Partij voor de Dieren in de gemeenteraad deelt die analyse. Die maakt zich daarom ook zorgen over de leefbaarheid en vindt dat de nadruk in de plannen te veel richt op woningen. Een commissie van de gemeenteraad praat woensdagochtend over de plannen. Daarbij gaat fractievoorzitter Barker zijn zorgen ook aan de orde brengen. ‘Het stadsbestuur maakt heel concreet waar al die huizen de komende jaren worden gebouwd, maar er ligt geen enkel plan voor voorzieningen, zoals scholen en kinderopvang. Dit is heel zorgelijk’, stelt hij.
Snijders van het Wijkberaad Bezuidenhout benadrukt dat dit niet een probleem is van de direct betrokkenen, maar het de hele stad aangaat. Al was het alleen maar omdat al die wegen, tramlijnen en voorzieningen toch door iedereen moeten worden betaald. ‘Deze plannen lijken bijvoorbeeld voor de mensen in de Vogelwijk misschien een ver-van-mijn-bedshow, maar die zijn dat niet. Zij gaan dit wel degelijk merken. Dit dossier bepaalt de toekomst van het centrum van Den Haag. Dít bepaalt hoe Den Haag woont en leeft de komende zestig, zeventig jaar.’
Geen plek voor groen, sport en school: zorgen over bouw duizenden woningen in Den Haag
OmroepWest 26.01.2021 Bewoners van de wijken om het gebied waar Den Haag vele duizenden woningen wil gaan bouwen, maken zich ernstig zorgen over de gevolgen van die plannen voor de leefbaarheid. De gemeente reserveert volgens hen veel te weinig plek voor sport, scholen, groen en andere voorzieningen. Daarnaast wijzen ze erop dat de plannen onbetaalbaar lijken. Ze krijgen daarbij onder meer steun van de Partij voor de Dieren. ‘Straks staan al die torens daar, maar kan niemand naar de tandarts of gaan zwemmen’, aldus fractieleider Robert Barker.
Den Haag wil in de toekomst vele duizenden woningen gaan bouwen in het gebied tussen de drie grotere stations, het Central Innovation District (CID). De bouw van die huizen is nodig omdat de stad de komende jaren hard groeit en er nu al een groot tekort is aan huizen. De gemeente ziet de driehoek tussen CS, Hollands Spoor en Laan van Noi als ideale plek voor vooral hoogbouw vanwege de goede bereikbaarheid en omdat er relatief veel ruimte is, bijvoorbeeld op de Binckhorst. Daarom hoeft er dan elders in de stad niet zo veel te worden gebouwd.
De bewoners van acht wijken om dat gebied vrezen de gevolgen van de ontwikkelingen omdat de plannen van de gemeente niet voldragen zijn. Ze zijn slechts voor de helft klaar: er is wel aandacht voor huizen en bedrijven maar niet voor andere essentiële voorzieningen, schetsen ze in een brief aan de gemeente. ‘We missen de concrete plannen voor mobiliteit, participatie, leefbaarheid en duurzaamheid.’
Geen reactie op vragen
De omwonenden zouden daar tijdens inspraakbijeenkomsten wel over hebben gevraagd, maar geen heldere reactie hebben gekregen. ‘Helaas waren de antwoorden net zo wollig en onvolledig als de structuurvisie zelve.’ Daarbij gaat het volgens hen wel om belangrijke punten. Zo is de gemeente wel druk met het maken van plannen om het gebied goed te ontsluiten, maar zijn die nog te onzeker.
‘Dit terwijl het huidige CID-gebied met verdubbeling van zowel inwoners als forenzen dreigt dicht te slibben.’ Dat heeft dan ook weer gevolgen voor gezondheid van de bewoners. Verder zijn er zorgen over de kwaliteit van de bouw: worden al die torenflats die er komen te staan wel mooi? En of er straks wel voldoende groen en sportvoorzieningen zijn.
Den Haag heeft niet genoeg geld
Nog grotere bezwaren hebben de bewoners tegen de financiële onderbouwing van de plannen. In de stukken van de gemeente staat dat de stad rekening houdt met een benodigde investering van 820 miljoen euro. Dat geld moet onder meer gaan naar infrastructuur (300 miljoen) en de inrichting van de openbare ruimte (ook 300 miljoen).
Maar voor veertig procent van dat bedrag is nog geen dekking. Dat wil zeggen: de gemeente weet nu nog niet precies hoe dat moet worden betaald. Onder meer het Wijkberaad Bezuidenhout is daarom kritisch. Zeker omdat de financiële vooruitzichten voor de gemeente vanwege de coronacrisis niet al te rooskleurig zijn. ‘Gevolg is dat we een duidelijk tekort van honderden miljoenen gaan krijgen op leefbaarheid en dit kan betekenen dat broodnodige voorzieningen er niet gaan komen. Een onacceptabel vooruitzicht’, aldus het wijkberaad in een brief aan de gemeente.
Woningen komen in hoge torens
Voorzitter Jacob Snijders constateert op basis van een analyse van de plannen dat de gemeente al groen licht heeft gegeven voor de bouw van zeker 8000 tot 9000 duizend woningen in het gebied. Daarbij gaat het allemaal om huizen die in flinke torens komen. ‘De mensen die hier gaan wonen, moeten zeker tien jaar wachten op de eerste voorzieningen. Het lijkt meer op ophokken in een woonbatterij dan fijn wonen’, zegt hij in een toelichting op de brief.
Snijders benadrukt dat de bewoners van het Bezuidenhout niet tegen bouwen zijn. ‘Maar het moet wel op een verstandige manier gebeuren,’ zegt hij. ‘Als je bouwt zonder dat je daarbij voldoende rekening houdt met voorzieningen, ga je bouwen voor problemen in de toekomst.’
‘Situatie is heel zorgelijk’
De Partij voor de Dieren in de gemeenteraad deelt die analyse. Die maakt zich daarom ook zorgen over de leefbaarheid en vindt dat de nadruk in de plannen te veel richt op woningen. Een commissie van de gemeenteraad praat woensdagochtend over de plannen. Daarbij gaat fractievoorzitter Barker zijn zorgen ook aan de orde brengen. ‘Het stadsbestuur maakt heel concreet waar al die huizen de komende jaren worden gebouwd, maar er ligt geen enkel plan voor voorzieningen, zoals scholen en kinderopvang. Dit is heel zorgelijk’, stelt hij.
Snijders van het Wijkberaad Bezuidenhout benadrukt dat dit niet een probleem is van de direct betrokkenen, maar het de hele stad aangaat. Al was het alleen maar omdat al die wegen, tramlijnen en voorzieningen toch door iedereen moeten worden betaald. ‘Deze plannen lijken bijvoorbeeld voor de mensen in de Vogelwijk misschien een ver-van-mijn-bedshow, maar die zijn dat niet. Zij gaan dit wel degelijk merken. Dit dossier bepaalt de toekomst van het centrum van Den Haag. Dít bepaalt hoe Den Haag woont en leeft de komende zestig, zeventig jaar.’
LEES OOK: Den Haag bouwt 25.000 woningen naast de grens; Leidschendam-Voorburg voelt zich gepasseerd
Meer over dit onderwerp: BOUWEN HOOGBOUW CENTRAL INNOVATION DISTRICT
Wijkberaad Bezuidenhout uit stevige kritiek op plannen Central Innovation District
Den HaagFM 20.01.2021 Het wijkberaad Bezuidenhout uit stevige kritiek op de plannen voor het Central Innovation District (CID). In een brief aan de gemeenteraad schrijft ze dat er niet voldoende plannen zijn voor de mobiliteit, participatie, leefbaarheid en duurzaamheid van het te ontwikkelen gebied rondom de stations Den Haag Centraal, HS en Laan van NOI. “In de praktijk laat de gemeente na regie-voerend op te treden en laat zo belangrijke steken vallen”, schrijft men aan de raadsleden. “”Dit terwijl het huidige CID gebied met verdubbeling van zowel inwoners als forenzen dreigt dicht te slibben.”
Vooral op het gebied van de voorzieningen voor het CID worden door het wijkberaad vraagtekens geplaatst. “Kijken we naar de praktijk dan zien we dat voorzieningen niet meegenomen worden in bestemmingsplannen”, schrijft ze. “En we weten dat voor de plannen van Grotius en Monarch alleen een kavel-bestemmingsplan gemaakt wordt.” Dat laatste zou niet voldoende zijn om aan de voorzieningenbehoefte van een wijk te voldoen. Het wijkberaad bepleit dat er vanuit de gemeente invulling wordt gegeven voor de voorzieningen in het totale gebied.
“Er worden wel wegen en een bus geregeld, maar er is geen school of arts om naar toe te gaan”, legt wijkberaad-voorzitter Jacob Snijders uit. “Er is een groot financieel gat van omstreeks 300 miljoen voor opgaven zoals voorzieningen. Straks is er geen geld meer voor en dat komt later ook niet. En dan gaan voorzieningen zoals scholen en een arts niet door,” vreest hij. “We hebben met de LER (leefbaarheidseffect rapportage, red.) inzichtelijk gemaakt waar de tekorten qua voorzieningen zijn en wat moet er gebeuren als er de komende 20 jaar gebouwd gaat worden. Daar moet nog eens naar gekeken worden.”
Tevens vindt het wijkberaad het vreemd dat het Haagse Bos te ruim wordt meegenomen als recreatieve en sportomgeving voor het CID. Ook het sportterrein bij de grens van Bezuidenhout zou volgens het wijkberaad worden meegerekend terwijl dat al gebruikt wordt door Mariahoeve. “Dat wordt drie keer meegerekend!” De bezwaren komen niet alleen vanuit Bezuidenhout zegt Snijders: “Dezelfde bezwaren gelden voor alle wijken in en aan de randen van het CID, vergis je niet we gaan er als Hagenezen en Hagenaars allemaal nog 60 jaar mee te maken hebben.”
Advies aan raadsleden
Het wijkberaad adviseert de gemeenteraadsleden om een integrale structuurvisie Leefbaarheid -inclusief budget, regierol, financiering en planning in kaart- op te stellen zodat er beter gefundeerde besluiten kunnen worden genomen. “Noch het wijkberaad Bezuidenhout noch de andere CID wijken zijn ooit gevraagd mee te denken.” Wel zijn er zienswijzen ingediend, al zijn daar volgens het wijkberaad alleen nietszeggende reacties op gekomen.
Zorgen over leefbaarheid in acht wijken: ‘Het gaat enkel over bouwen’
Den HaagFM 08.10.2020 Acht wijkberaden maken zich zorgen over de leefbaarheid in hun wijk. Dat vertelde Jacob Snijders, van wijkberaad Bezuidenhout, donderdagochtend op Den Haag FM. Volgens hem zet de gemeente voornamelijk in op woningbouw, maar daarbij wordt volgens hem de leefbaarheid snel vergeten. ‘Het is te gek voor woorden.’
Snijders is geen tegenstander van de bouwplannen, ‘maar het moet wel in balans blijven’. In december 2020 wordt een belangrijk dossier rondom woningbouw besproken in de gemeenteraad: de structuurvisie. ‘Die is onleesbaar voor gewone mensen’, aldus Snijders. ‘Maar het gaat enkel over bouwen.’
De vragen die dan in het hoofd van Snijders opkomen: zijn er wel genoeg scholen? Zijn er genoeg speeltuinen? Zijn er genoeg parkeerplekken? Hoe zit het met het openbaar vervoer? ‘Je zou toch denken dat de gemeente daaraan denkt…’, verzucht Snijders.
‘Luister naar ons’
Een voorbeeld van een soortgelijk probleem deed zich volgens Snijders voor in een andere Haagse wijk waar nieuwe woningen werden gebouwd. Mensen kwamen er wonen en gingen een huisarts zoeken, maar alle praktijken zaten vol. ‘Die mensen moeten nu in Wassenaar naar de dokter. Te gek voor woorden’, zegt Snijders.
Daarom willen Snijders en de wijkberaden twee dingen: dat naast de bouwplannen ook leefbaarheidsplannen worden gemaakt en ‘dat er naar ons geluisterd wordt’. Zo lang dat niet gebeurt, stapt Snijders bij ieder bouwplan naar de Raad van State, om ervoor te zorgen dat overal aan gedacht is. ‘Wij hebben geen haast, projectontwikkelaars wel, maar wij niet.
De gewenste hoogbouw op de Utrechtsebaan bij snackcar De Vrijheid. © gemeente Den Haag
Spectaculair bouwplan voor woontorens op Utrechtsebaan sneuvelt na realiteitscheck
AD 23.09.2020 Het even originele als gewaagde project om boven op Utrechtsebaan 450 woningen te bouwen is van de baan. Nadere studie laat zien het plan voor de twee grote woontoren op zo’n beetje alle fronten faalt.
Niet alleen is de projectontwikkelaar te duur, ook blijken de kosten voor een veilige overkapping van de binnenstedelijke snelweg veel te hoog uit te vallen. Daar komt eens nog bij dat de bereikbaarheid van de stad in het geding komt als de grote, groene en duurzame woonkolos op de Utrechtsebaan daadwerkelijk tot stand zou komen.
Het spectaculaire bouwproject werd eind 2018 nog enthousiast door wethouder Boudewijn Revis (VVD, stadsontwikkeling) gepresenteerd. De inmiddels vertrokken bestuurder waarschuwde al wel voor de complexiteit van de klus, maar zag er ook een mooi voorbeeld in van technisch hoogstaand bouwen in het centrum.
De vrijheid
De nieuwe locatie kreeg ook al meteen een naam: de Vrijheidsplaats, een verwijzing naar de beroemde Haagse snackcar De Vrijheid die pontificaal op de gewenste bouwplek staat. Een mooi gebaar: de friettent bleef in de chique nieuwbouwplannen gespaard, al zouden de eigenaren hun houten keet inruilen voor een glazen paviljoen.
Snackcar De Vrijheid aan de Bezuidenhoutseweg in Den Haag kreeg een bijzondere plek toegewezen in de spectaculaire bouwplannen voor een woontoren op de Utrechtsebaan. © Perry Hokke
Zover kom het nu dus niet. De Haagse droom van bouwen op een binnenstedelijke snelweg is gesneuveld na een realiteitscheck. Het stadsbestuur heeft voorlopig ook geen andere plannen om ter plekke iets te gaan doen. Even verderop, zo ongeveer tegenover het Paleis van Justitie , zal de Utrechtsebaan wel overkapt worden, maar daar komt op de snelweg geen extreem zware woonkolos, maar een groene, openbare ruimte.
Bijspringen
In een brief aan de Haagse gemeenteraad stelde wethouder Revis dat het financiële bod van het bouwconsortium met een winstpercentage van vijf procent en veel te hoge kosten voor de gewenste gevels niet ‘marktconform zou zijn’. De kosten lagen 3,6 miljoen euro hoger dan het stadsbestuur als redelijk beschouwde. Niet onbelangrijk, omdat de gemeente sowieso zou moeten bijspringen om het ingewikkelde bouwproject te laten slagen.
Ook een veilige overkapping van de Utrechtsebaan bleek wat te veel gevraagd. Althans: met zo’n bouwkolos bovengronds zou het verkeer ondergronds alleen veilig kunnen rijden als Den Haag bereid was daar tussen de vijf en zestien miljoen euro in te steken. Met ook de bereikbaarheid van de stad nog in het geding, trekt het Haagse stadsbestuur nu definitief de stekker uit het zo ingewikkelde, maar ook tot de verbeelding sprekende bouwplan.
Bouwwerk voor 450 woningen boven Utrechtsebaan gaat niet door
Den HaagFM 23.09.2020 Het moest een gewaagd bouwplan worden: een bouwwerk voor zo’n 450 woningen boven de Utrechtsebaan, waardoor de snelweg voor een stuk van 250 meter zou moeten worden overkluisd. Maar het plan voor de Vrijheidsplaats – vernoemd naar de roemruchte snackbar De Vrijheid – gaat niet door, zo heeft de gemeente besloten.
De gemeente heeft het bouwproject tussen de Bezuidenhoutseweg en Theresiastraat stopgezet, omdat de bouwer 3,6 miljoen euro meer voor de klus vroeg dan de gemeente als marktconform beschouwde. Verder zou het financieel niet haalbaar zijn, omdat er veel noodzakelijke en gewenste veiligheidsmaatregelen moeten worden getroffen. Die extra kosten kwamen uit op 4,5 tot 16,2 miljoen euro.
Om het plan toch van de grond te krijgen, zou de gemeente een financiële bijdrage moeten leveren. Staatssteun voor een bouwproject is wel mogelijk, maar aan strenge regels gebonden. “Het consortium heeft niet duidelijk kunnen maken dat zij daaraan konden voldoen”, schrijft het stadsbestuur in een brief aan de gemeenteraad.
Andere lastige aspecten zijn de bereikbaarheid van dit deel van de stad, de aansluiting van het gebouw op het maaiveld, de oplossing voor het afvoer van afval en de funderingswijze op de Utrechtsebaan. “Het is het consortium ook voor deze aspecten niet gelukt met passende oplossingen te komen”, aldus de gemeente. Daarom is het plan nu van de baan. Er wordt gezocht naar een andere plek tussen de stations CS, HS en Laan van NOI om de circa 450 woningen alsnog te bouwen.
Even verderop, bij de Grotiusplaats, gaan de bouwontwikkelingen wel door. Daar worden twee woontorens gebouwd. Daar wordt de Utrechtsebaan wel overkluisd, maar dan met looppaden en veel groen. De woontorens komen naast de overkluizing.
De gemeente onderzoekt nu of er een groter deel van de Utrechtsebaan kan worden overdekt. Het stadsbestuur houdt namelijk vast aan de ambitie om de A12 te ‘vertunnelen’.
De Haagse skyline zoals hij er over enkele jaren uit moet zien, volgens het Bureau Kollhoff & Polls dat werkt aan een project voor drie woontorens in Laakhaven, achter station Hollands Spoor. © Kollhoff & Pols architecten
Geen parkeerplek op straat voor nieuwe bewoners in centrum: ‘Den Haag wordt een beetje Amsterdam’
AD 19.09.2020 Den Haag wordt een beetje Amsterdam. In woonwijken als de Binckhorst en het gebied rond de drie Haagse intercity-stations hoeven nieuwe bewoners niet meer te rekenen op een parkeerplek op straat. De spotgoedkope parkeervergunning van pakweg vijf euro per maand gaat aan hun neus voorbij.
,,We zorgen nog wel voor een plek voor de loodgieter, de pakketservice en de zorgverlener, maar dat is het wel’’, zegt wethouder Robert van Asten (mobiliteit). ,,Maar er komen daar duizenden nieuwe Hagenaars wonen, al die auto’s kunnen we niet kwijt.”
Openbaar vervoer
Het hoeft ook niet zo, meent de wethouder. Nergens is het openbaar vervoer immers zo goed geregeld als rond de Haagse NS-stations. En de nieuwe stadsmens, de volgende generatie centrumbewoners, is niet meer zo van het blik.
Dagelijks worden er in het gebied rond de stations duizenden plekken niet benut, aldus Robert van Asten.
De gemeente heeft er onlangs een onderzoekje naar gedaan. En wat bleek: in het Haagse centrum is nu al veel minder behoefte aan parkeerruimte dan gedacht. Dan waar de huidige parkeernormen voor nieuwbouw van uitgaan.
Het criterium van twee parkeerplekken voor tien kleine appartementen en van negen parkeerplekken voor tien grote appartementen in het centrum is achterhaald. Daar kan zo 25 tot 50 procent af, blijkt uit het onderzoek. ,,En wat zie je? De straten staan er vol met geparkeerde auto’s , terwijl de ondergrondse parkeergarages bijna leeg staan’’, verzucht Robert van Asten. ,,Dagelijks worden er in het gebied rond de stations duizenden plekken niet benut.’’
Marktconform
Maar dat gaat veranderen. In de Binckhorst en rond de drie NS-stations, in wat tegenwoordig het Central Innovation District (CID) heet, krijgen de fietser en voetganger straks alle ruimte. Ook moet het blik op straat wijken voor meer speelplekken en groen. Het autoluwe centrum van Den Haag wordt straks zeker twee keer zo groot.
Nieuwe bewoners die een auto hebben, zullen die nog wel kwijt kunnen, maar dan in de ondergrondse garages en tegen marktconforme prijzen. Dus niet voor een luttele vijf euro per maand , maar voor pakweg veertig euro per maand. ,,Ik ga natuurlijk niet over de prijzen die de projectontwikkelaars straks gaan vragen voor een parkeerplek”, zegt Van Asten. ,,Maar in een gemeentelijke voorziening zal dat wel zo ongeveer de prijs worden.”
Als je op die plek, waar zoveel goede tramlijnen bij elkaar komen, toch nog een parkeerplaats wil hebben, mag je daar ook best wel wat voor betalen, aldus Robert van Asten.
En die prijs is reëel, meent hij. ,,Je hebt de schetsen gezien van de rij woontorens langs station Hollands Spoor. De mensen die daar gaan wonen kunnen echt niet allemaal een auto meenemen. Als je op die plek, waar zoveel goede tramlijnen bij elkaar komen, toch nog een parkeerplaats wil hebben, mag je daar ook best wel wat voor betalen.’’
In een nieuwe nota over het CID en de Binckhorst legt de Haagse wethouder zijn parkeerplannen uit. Niet alleen blijken ontwikkelaars tot de helft minder parkeerplaatsen te hoeven aanleggen in het Central Innovation District, ook mogen ze van het Haagse stadsbestuur de helft van de overgebleven opgave afkopen. Voor 17.500 euro per parkeerplek.
Versteend
Met de miljoenen die zo binnenstromen wil de gemeente Den Haag centrale voorzieningen in de wijk realiseren die in ambtenarentermen ‘bijdragen aan de mobiliteitstransitie’. Ofwel met plekken voor deelauto’s, voor oplaadpunten voor elektrische auto’s , voor bakfietsen en misschien ook wel voor extra openbaarvervoers- faciliteiten.
Van de projectontwikkelaars krijgt het stadsbestuur ook nog eens 12.000 euro per woning om in de wijken extra voorzieningen te treffen, bijvoorbeeld speelplekken of extra groen. Dat is het voordeel van bouwen rondom de stations, zei de deze week vertrokken bouwwethouder Revis al eerder. ,,De buitenruimte is daar nu nog vaak versteend en lelijk. Die wordt straks veel mooier en groener.‘’
Wanneer is een hoog gebouw een wolkenkrabber?
AD 28.07.2020 Den Haag heeft behoorlijk wat bouwplannen. Met name om woningnood op te vangen. En als je niet in de breedte kunt, moet je de hoogte in. Deze keer in de rubriek Vraag bij het nieuws: Wanneer is een gebouw precies een wolkenkrabber?
De gemeente Den Haag spreekt van hoogbouw bij een hoogte van meer dan vijftig meter. Maar hoogbouw en wolkenkrabbers zijn nog niet hetzelfde. Het toonaangevende Council on Tall Buildings and Urban Habitat (CTBUH) hanteert een minimum hoogte van driehonderd meter, maar die hoogtes zijn niet realistisch in Nederland, legt Nander Hortensius van het platform Haagse Hoogbouw uit.
Irritaties bij gemeenten over de plannen van de buren: ‘Betrek elkaar bij alle ontwikkelingen’
AD 21.06.2020 Haaglanden, Metropoolregio Rotterdam – Den Haag, gezamenlijke inkooporganisaties en een overkoepelende provincie. Contact en samenwerking is er genoeg tussen Den Haag en omliggende gemeenten. Toch wordt nog wel eens met argusogen over de schutting gekeken wat de buur aan het doen is.
Als je buurman trotse plannen presenteert om in hoge torens 10.000 woningen en honderdduizenden meters kantoorruimte tegen je erfgrens te bouwen, dan wil je wel weten welke gevolgen dat heeft. En dus stuurde het stadsbestuur van Leidschendam-Voorburg deze week een brief naar de Haagse collega’s.
Dat de woningen hard nodig zijn, staat buiten kijf. Maar wat worden de gevolgen van dit ambitieuze Central Innovation District, het verder te bebouwen gebied tussen de stations Den Haag CS, Hollands Spoor en Laan van NOI? Dat laatste treinstation ligt praktisch óp de grens. Het is dan ook niet gek dat de aangekondigde Haagse hoogbouw de wenkbrauwen bij Voorburgers doet fronzen.
Dat merkt ook Louise Kortman, fractievoorzitter van de VVD in Leidschendam-Voorburg. ,,We krijgen zeker signalen vanuit Voorburg dat de mensen er zorgen hebben. Die willen ook weten wat de buren gaan doen aan de overkant van de straat.”
Eén keer genoemd
Er worden onder meer vraagtekens gezet bij het aantal parkeerplaatsen, de hoeveelheid groen, geluidsoverlast en stikstofruimte. Het college schrijft: ‘Wij [vinden] het onjuist dat in het Milieueffectrapport niet éénmaal de effecten voor de gemeente Leidschendam-Voorburg zijn opgenomen. De gemeente wordt slechts eenmaal genoemd in de context ‘de richting waar de tram naar afbuigt‘’’.
Beter een goede buur dan een verre vriend, aldus Louise Kortman.
Betrek de inwoners van Voorburg bij alle ontwikkelingen, is de boodschap aan Den Haag. Een oproep die ook al klinkt als het gaat om de Binckhorst. Het andere grensgebied waar duizenden nieuwe woningen komen. ,,Daar zijn eerder ook al vragen over gesteld”, zegt Kortman.
Windmolen
En met de ervaringen uit het verleden wil Kortman er niet blind op varen dat het wel goed komt. ,,Onze beroemde windmolen hè”, zegt ze doelend op de turbine die plotseling pal naast de Leidschendamse Zeeheldenwijk werd geplant.
,,Dat kwam echt als een verrassing, niemand wist die ochtend wat er neergezet ging worden. Daarom: beter een goede buur dan een verre vriend. Wij vinden het belangrijk om samen te werken en verwachten dat ook van onze buren. Ik neem aan dat Den Haag luistert naar de zienswijze van Leidschendam Voorburg. Dat is niet iets om naast je neer te leggen.”
© AD
Wethouder Boudewijn Revis heeft er alle vertrouwen in: ,,Een inspraakperiode is bedoeld voor reacties als deze. Op basis daarvan kijken we of de plannen aanpassing behoeven. Er zijn al meerdere participatiebijeenkomsten geweest met inwoners van Den Haag en Leidschendam-Voorburg. Op reguliere basis spreek ik wethouder Rouwendal en ik weet dat we hun zorgen kunnen wegnemen.”
Dat er zo dicht op de gemeentegrens gebouwd wordt, is bovendien niet uit weelde. Ruimte voor de duizenden woningen en kantoren ligt niet voor het oprapen. ,,Omdat we niet elk grasveldje vol willen bouwen met een flat van vier hoog en de wijken een beetje met rust willen laten, kiezen we ervoor de groei van de stad op te vangen daar waar de stad er beter van wordt: op de Binckhorst en bij de drie grote stations.”
Grensgevallen
Discussies over dergelijke grensgevallen komen vaker voor. Zo zijn de rollen op de grens met Wassenaar bijvoorbeeld omgedraaid. De ANWB lijkt het hoofdkantoor, dat te groot is geworden, te willen verlaten. Wassenaar wil op die plek woningen laten bouwen. Maar dat is tegen het zere been van de bewoners van het Haagse Benoordenhout, vanwege de hoogte van het project – tot 50 meter – en omdat er ook woningen in het goedkopere segment gebouwd worden.
Soms zijn dingen heel gemeente-specifiek bepaald, maar dit is voor een buitenstaander eigenlijk een doorlopend gebied, aldus Louise Kortman.
,,De omwonenden hebben zich daarover heel boos gemaakt”, zegt Chance Pennington de Jongh, voorzitter van Wijkvereniging Benoordenhout. ,,Er is best wat communicatie heen en weer gegaan, maar dat heeft er niet toe geleid dat er vanuit Wassenaar regels kwamen, waardoor de nieuwbouw zou kunnen voldoen aan wat wij prettig vinden als omwonenden.” De wijkvereniging wacht nu af wat de ANWB gaat doen, om daarna met Wassenaar in gesprek te gaan.
Valkenburg
Aan de andere kant, letterlijk en figuurlijk, ziet Wassenaar op haar beurt weer niets in de plannen van de gemeente Katwijk om op voormalig vliegveld Valkenburg 600 extra woningen te bouwen, bovenop de geplande 5000 huizen. Dat zou ten koste gaan van natuur en de doorstroming van het verkeer. Naar deze gevolgen loopt nu een onderzoek.
Is het niet gek dat er met al de samenwerkingsverbanden die er zijn, toch telkens gevraagd moet worden rekening te houden met de buren? Kortman over de Voorburgse situatie: ,,Ja, dat zou je kunnen zeggen.” Om even later te vervolgen: ,,Soms zijn dingen heel gemeente-specifiek bepaald, maar dit is voor een buitenstaander eigenlijk een doorlopend gebied. Dat kan nog iets beter meegenomen worden en daartoe roepen we op.”
Voetganger voortaan op eerste plaats in nieuw stadscentrum
AD 25.04.2020 Het Haagse centrum wordt een groot wandelgebied. Tussen de drie grote treinstations krijgt de voetganger in de nabije toekomst alle ruimte. De Haagse automobilist zal een stapje terug moeten doen.
Dat heeft het stadsbestuur besloten, nu de grootse plannen voor het centrumgebied uitvoerbaar blijken. ,,Dit is historisch,” zegt bouwwethouder Boudewijn Revis niet zonder trots. ,,Hier zijn we als stad de komende twintig jaar zoet mee.‘’
Tussen de stations Laan van NOI, Den Haag Centraal en Hollands Spoor moeten er tot 2040 ongeveer 20.000 extra woningen bijkomen, vooral in woontorens. Ook krijgt het centrumgebied er zo’n 600.000 vierkante meter aan bedrijfsruimte bij (vergelijkbaar met pakweg 120 voetbalvelden). Dat is hard nodig vanwege de grote groei van de stad.
We kiezen er voor om op de moeilijkste plekken te gaan bouwen, aldus Boudewijn Revis.
Noodzakelijk
Om het stationsgebied met tienduizenden extra inwoners aantrekkelijk te houden om te wonen, te werken en te leven, wordt de buitenruimte ingericht als (groen) wandelgebied. Ook de fietsers moeten hun weg er goed kunnen vinden. Automobilisten kunnen er nog wel komen, maar alleen als het voor hen noodzakelijk is om in het gebied te zijn.
Een voorbeeld is het Prins Bernhardviaduct dat tussen het busplatform en het Spuiplein voor de helft zal worden afgebroken. Zo maakt Den Haag over een lengte van honderden meters ruimte voor woontorens, groen en een groter wandelgebied.
Lelijk
Ook achter station Hollands Spoor kan het ‘lelijke viaduct’ tegen de grond, stelt wethouder Revis. Auto’s mogen straks niet meer door de Waldorpstraat die een paar flinke woontorens krijgt, maar ook een stuk groener wordt gemaakt. ,,We verkiezen de verblijfskwaliteit op straat boven de auto”, zegt Haags economie-wethouder Saskia Bruines.
De Haagse wethouders benadrukken dat hun keuze niet anti-auto is. Het gaat er ook om dat er straks minder ruimte voor de auto nodig is. Door bijna óp de Haagse stations te bouwen, zullen toekomstige bewoners veel vaker kiezen voor het openbaar vervoer. ,,De nieuwe generatie heeft sowieso al veel minder met auto’s”, meent Bruines.
De keuze om de groei van de stad op te vangen in het centrum van Den Haag is geen voor de hand liggende. Veel grote gemeenten kiezen voor uitbreiding aan de rand van de stad, maar daar heeft Den Haag nauwelijks ruimte. Bovendien kan het Haagse stadsbestuur de meeste woonwijken zo ontzien. Of ‘met rust laten’, zoals Boudewijn Revis het noemt.
Lastig
Dat betekent wel dat Den Haag voor een grote uitdaging staat, meent de bouwwethouder. ,,We kiezen er bewust voor om op de moeilijkste plekken te gaan bouwen, bij de stations, op de Utrechtsebaan. Dat roept vragen op: hoe zit het met de bouwveiligheid? Hoe gaan we om met ProRail, als we heel dicht bij het spoor komen. En bouwen we de sportclub straks op het dak van een wooncomplex? Soms zal het technisch best lastig worden om eruit te komen.”
Maar een bruisend centrum is wel de toekomst. Zo willen bedrijven tegenwoordig niet meer aan de rand van de stad zitten, weet Saskia Bruines. ,,Werknemers pikken dat ook niet meer”, zegt ze. Zo komt PostNL, bepaald een grote speler, naar station Hollands Spoor. Dat getuigt van lef, meent Revis: ,,Ze durven te kijken naar hoe het hier gaat worden.”
Dat is ook een van de voordelen van bouwen rond de stations. De buitenruimte is er nu nog vaak versteend en lelijk. Met het toevoegen van woningen wordt de openbare ruimte eveneens aangepakt. ,,Het wordt er mooier en groener”, zegt Revis.
Utrechtsebaan krijgt groene overkapping
Den HaagFM 09.04.2020 De openbare ruimte tegenover het Paleis van Justitie aan de Prins Clauslaan krijgt meer bomen, planten en zelfs siergrassen. Daarnaast wordt de A12 Utrechtsebaan op dit stuk overkapt. Dit leidt tot minder overlast van verkeer en zo komt er meer openbaar groen, blijkt uit de voorgenomen plannen van het Haagse stadsbestuur.
Op het Maria Stuartplein (voorheen bekend als Grotiusplaats), tegenover het Paleis van Justitie, komen twee woontorens. Van de ongeveer 655 woningen, komen er 114 betaalbare huurwoningen. De woontorens zijn op dit moment in aanbouw en krijgen dus een groene omgeving. Met het extra groen wordt een logische verbinding tussen Bezuidenhout en Den Haag Centraal gerealiseerd, stelt de gemeente.
Impressie Maria Stuartplein. Foto: MVRDV
Er komen bomen van diverse groottes, vaste planten en siergrassen, waartussen bankjes en speeltoestellen worden geplaatst. Voor het planten van bomen boven de snelweg wordt een ingenieus systeem van waterbakken aangelegd. In de bakken kunnen bomen voldoende wortelen, zodat zij ook groot genoeg groeien om ook windhinder te verminderen. Bovendien wordt in de bakken het regenwater intelligent hergebruikt, zodat bijwateren zo min mogelijk nodig is.
Ook het deel tussen de nieuwe woontorens wordt “hoogwaardig” ingericht: de gebruikte materialen, terrassen en speeltuin stimuleren het gebruik ervan. Aan de kant van de Koninklijke Bibliotheek wordt de openbare ruimte als “Haagse Loper” ingericht. De overgang van de Turfmarkt richting het Beatrixkwartier wordt daardoor één logisch geheel.
“Het is uniek aan Den Haag dat er op de drukste plekken van de stad veel groen is”, zegt wethouder Boudewijn Revis (VVD). “Het Maria Stuartplein gaat daar geen uitzondering op worden. Het is nu versteend, maar wordt straks toegankelijk en groen.”
De plannen maken onderdeel uit van de verbeteringen rond Den Haag Centraal. De bouw van de overkapping staat gepland voor eind 2021. De A12 moet daarvoor te zijner tijd tijdelijk afgesloten worden. Het voorlopige ontwerp voor de buitenruimte ligt ter inzage tot 21 mei 2020.
AD 03.01.2020 Snackcar De Vrijheid, met zijn terras dat gemaakt lijkt van aangespoeld wrakhout, ziet er vervallen uit. De teloorgang van het Haagse snackpaleis boven de Utrechtsebaan lijkt compleet, maar schijn bedriegt. ,,Niemand hoeft zich zorgen te maken. De vergunningen voor de nieuwbouw zijn rond”, zegt eigenaar Salih Arslan, als naar de stand van zaken wordt gevraagd.
Met een vorkje prikt hij goudbruine patatjes uit een plastic bakje. De eigenaar kan zich niet voorstellen dat voorbijgangers zich druk maken over het exterieur.
Lees meer:
Roddels zijn niet nieuw. Om de zoveel jaar steekt ook het verhaal de kop op dat de ruim 36 jaar geleden geopende snacktent door de in 1997 overleden eigenaar Joop van der Spek betaald werd met geld van de reclassering. Een fabeltje.
Arslans gezicht klaart helemaal op als hij zijn plannen kan ontvouwen voor de grootscheepse verbouwing die deze maand moeten beginnen. ,,De Vrijheid wordt vervangen door een nieuw paviljoen en er komt ook nieuw terras, met mooie tafels en stoelen.”
De nieuwbouw komt gewoon weer hier, aldus Salih Arslan.
Het gerucht dat het paviljoen straks verplaatst moet worden, wijst hij resoluut van de hand. ,,Nee hoor. De nieuwbouw komt gewoon weer hier. Op deze plek.” Lachend: ,,Er is straks ook nergens anders plaats.”
Dat is waar. Eerder besloot een vorig stadsbestuur al om de Utrechtsebaan tegenover de Koninklijke Bibliotheek te overdekken. Op die plek komt straks een stadsparkje naast twee nieuwe woontorens op de Grotiusplaats.
Stappers
De Vrijheid is geen gewone snackcar. Hij is beroemd in Den Haag en verre omgeving. Bij stappers, artiesten (voor ze ’s nachts weer uit Den Haag vertrekken of bandleden die van een optreden juist thuiskomen), portiers en klanten van nachtzaken, taxichauffeurs.
Bekende namen genoeg, Erica Terpstra, Ed Nijpels, voetballers van ADO Den Haag, allemaal hebben ze ’s avonds of ’s nachts bij De Vrijheid een ‘vette bek’ gehaald zoals snackfanaten het noemen.
De meeste gevraagde snack? Dat is de kipschnitzel, met katjangsaus, aldus Salih Arslan.
Een woordvoerder van een ambassade van een Aziatisch land vertelde pas nog dat hij met Indiase diplomaten hier wel eens een sateetje eet. ,,Die noemen het the saté palace. Al ziet het er, niet als een paleis uit.”
De snackcar is dag en nacht open. Bijna 24 uur per dag, zegt Arslan. ,,Alleen voor het schoonmaken gaan we ’s morgens vroeg een uurtje, soms twee uur dicht.
De meeste gevraagde snack? Dat is de kipschnitzel, met katjangsaus.” Bobby van Galen, initiatiefnemer van het rijdende restaurant Hoftramm, heeft wel eens gezegd dat ze hem voor zo’n schnitzel ’s nachts uit z’n bed mogen bellen. Arslan zelf is niet zo dol op vlees. ,,Als ik hier wat eet, is het een bakje patat. Maar frites zijn ook lekker.”
Broodje ‘heet vlees’ of ‘hete kip’, staan bij de klanten in de snackhitlijst op twee en drie, vult zijn snackbakker Attila aan.
Stad gaat de hoogte in en wordt ook nog groener: Den Haag over vijf jaar nauwelijks nog te herkennen
AD 29.12.2019 Wie over vijf jaar een blokje rond het belangrijkste station van Den Haag loopt, herkent de stad er nauwelijks terug.
Werkelijk overal in het stationsgebied gaat de schop in de grond. Is het niet voor joekels van woontorens naast of zelfs bovenop de Utrechtsebaan, dan wel voor een nieuwe haven naast de Koekamp. Is het niet voor een nieuw stadspark, dan is het wel voor het overkappen van de A12 of voor de sloop van liefst 250 meter van het Prins Bernhard-viaduct.
Lees ook;
We pikken de negen meest in het oog springende projecten eruit. Met enkele is al een begin gemaakt, zoals met de torenflats op de Grotiusplaats, die vorig jaar plotseling is omgedoopt tot Maria Stuartplein. Andere projecten laten nog even op zich wachten, zoals de sloop van het groene Terminal-gebouw dat over drie jaar tegen de vlakte kan om te wijken voor de Campus Boulevard.
1 Vrijheidsplaats.
Zou het lukken? Dat is de eerste vraag die zich aandient bij het zien van het plan voor de Vrijheidsplaats. Deze gloednieuwe bouwlocatie is vernoemd naar de bekende snackkar op het punt waar de Bezuidenhoutseweg over de Utrechtsebaan gaat. Pal ernaast willen drie vastgoedgiganten de Utrechtsebaan overkappen. Op het dak van de tunnelbak komt zo ruimte vrij voor twee woontorens met groene gevels van pakweg 70 meter hoog.
In totaal komen er 350 appartementen, vooral een- en tweepersoons, waarvan 30 procent sociale huur. Bouwtechnisch is het een waagstuk waar het laatste woord nog niet over gezegd is.Toch hoopt Den Haag komend jaar al groen licht te kunnen geven voor de bouw van de Vrijheidplaats.
© Hans van Kralingen
2 Nieuw stadspark.
De truc van de snelwegoverkapping kan Den Haag wel bekoren. Vandaar dat wethouder Boudewijn Revis (VVD, stadsontwikkeling) het kunststukje verder terug op de Utrechtsebaan herhaalt. Ter hoogte van de Haagse rechtbank en de Koninklijke Bibliotheek (KB) komt er op de tunnelbak van de Utrechtsebaan een groen plein, dat volgens sommigen ook een stadspark mag heten. Belangrijk: dankzij deze groene overkapping kunnen we straks makkelijker te voet en per fiets van het stationsgebied naar het Beatrixkwartier en het Bezuidenhout.
Het stadsparkplan stamt uit 2016 maar de uitvoering is vertraagd geraakt. Nu lijkt het er eind komend jaar (november) toch van te komen. Náást de overkapping aan de kant van de KB is op de Grotiusplaats al wel begonnen aan de bouw van twee woontorens van 100 en 120 meter hoog. In totaal komen daar maar liefst 655 woningen, waarvan 114 sociale huur.
3 Hoogste woontoren?
Den Haag gaat honderden meters van het Prins Bernhard-viaduct versmallen en slopen. Om precies te zijn tussen het busplatform op Den Haag CS en het Spuiplein (zie ook: 9). Bouwwethouder Boudewijn Revis hoopt dat het hoogste deel van het autoviaduct bij het busplatform al over drie jaar vervangen is door een hoge woontoren. Voor de superflat geldt geen begrenzing. Een ontwikkelaar die 160, 170, of 180 meter de lucht in wil, krijgt groen licht.
4 Bellevue.
Het Bellevue-plan is nog pril maar daarom niet minder groots. Belegger Patrizia wil op de hoeklocatie Koningin Julianaplein 2, Bezuidenhoutseweg 1-5 en Oranjebuitensingel 6-13 op vier percelen een joekel van een gebouw neerzetten.
Als de dromen van de belegger uitkomen staat er op deze nu nogal desolate plek over een paar jaar een hotel met 180 kamers (eerste vijf verdiepingen) met daarboven 320 appartementen. Met een gewenste hoogte van 170 meter doet de Bellevue Tower ook een gooi naar de titel van hoogste gebouw van Den Haag
Luxe is het project ook. Op een hoogte van 70 meter wil de projectontwikkelaar een zwembad, een ‘welness- en fitness centre’, een horecagelegenheid en binnentuin. Eén probleem is er nog wel: de belegger heeft nog niet alle percelen op de A-locatie in bezit. Ze onderhandelt nog met enkele eigenaren. De Bellevue-toren zal daarom waarschijnlijk in twee fases gebouw worden.
5 Haventje Koekamp.
Er moet een volwaardige haven voor rondvaartboten komen bij Den Haag CS, stelde de gemeenteraad vorig jaar. Nu ligt er aan de Prinsessegracht bij de Koekamp een steiger waar maximaal twee rondvaartboten kunnen aanleggen en dat vindt de politiek niet genoeg. Het plan: maakt op deze plek een grote inham waar straks vijf boten tegelijkertijd kunnen aanmeren. Zet op de parkeerplekken naast de gracht informatiekiosken en bankjes neer.
De Koekamp. © ANP
Het stadsbestuur heeft zo’n 2,5 miljoen euro voor het havenplan beschikbaar. Er wordt momenteel onderzoek verricht naar de haalbaarheid van het plan, dat ook voorziet in een stadsparkje. Ter plekke zal het grind worden vervangen door gras dat doorloopt naar de Koekamp. Ook wordt er ruimte gereserveerd voor een paviljoen met horeca en informatie over de stad.
6 Opknapbeurt Koekamp.
Het oudste stadspark van Nederland wordt opgeknapt. Het park, pal naast de uitgang van station Den Haag CS, wordt vergroot, verbonden met het Haagse Bos en vooral ook toegankelijker gemaakt. Zo komen er betere wandel- en fietspaden en krijgt de Koekamp .000 vierkante meter extra groen.
Opvallend: de waterpartij aan de stationszijde van het Hertenkamp wordt geheel verplaatst. Daardoor komt er ruimte vrij om het fietspad langs de Bezuidenhoutseweg te vergroenen en veiliger te maken. In het park komt ook een plek voor horeca.
Ondanks forse kritiek van natuurorganisatie en enkele politieke partijen die vreesden voor een te grote aantasting van het oude stadspark, is de opknapbeurt door Staatsbosbeheer en de gemeente vorige maand dan toch begonnen. De werkzaamheden duren naar verwachting tot maart volgend jaar.
7 Het KJ-plein.
De Vredestoren kwam er nooit. het M-gebouw van wethouder Marnix Norder evenmin. Soms lijkt er wel een vloek te rusten op de plannen voor nieuwbouw op het winderige Koningin Julianaplein naast CS. . Ook het nieuwste plan blijkt niet zonder slag of stoot uitgevoerd te kunnen worden. De projectontwikkelaar heeft nog geen aannemer kunnen vinden vanwege onder meer de hoge bouwkosten, liet Den Haag onlangs weten.
De ondergrondse stalling voor 8500 fietsen is na ruim twee jaar vertraging en miljoenen aan meerkosten wel eindelijk (nagenoeg) klaar. De ontwikkelcombinatie van de KJ-torens erboven hoopt nu eind 2020 aan de slag te kunnen gaan. Ook hier gaat het vooral om appartemententgebouwen (van 90 meter hoog), met onderin ruimte voor commercie en voorzieningen.
Na de bouw wordt ook het (kleiner geworden) plein opgekalefaterd. In de buitenruimte komen er terrassen, een paviljoen en groene eilanden met bomen en planten om mooi aan te sluiten op de Koekamp.
8 Overkapping Utrechtsebaan.
Als hiervoor al uitgelegd, gaat de Utrechtsebaan op twee plekken overkapt worden. Maar in dit geval hebben we het over de bestaande, smalle overkapping van de tunnelbak naast de Malietoren, waar fietsers en voetgangers kunnen oversteken van de Koekamp naar het Haagse bos. Nu is de locatie van de oversteek nogal rommelig, smal dus, en ook wel een beetje desolaat.
Het Plein in Den Haag. © ANP
Dat moet anders. De plek wordt verder vergroend en de overkapping wordt 25 meter breder. Tussen de bomen en struiken wordt een nieuw en veiliger fiets- en voetpad aangelegd. De werkzaamheden aan de bredere overkapping beginnen in januari en duren tot in maart. Daarna starten de werklieden met de vergroening van de nieuwe overkapping. De klus moet in mei geklaard zijn.
9 De Campusboulevard.
Het meest ambitieuze project is de Campus-boulevard. Over een lengte van honderden meters laat het stadsbestuur het Prins Bernhardviaduct versmallen en slopen. Van de twee tweebaansrijwegen gaat er één – tussen het busstation van CS en het Spuiplein – tegen de vlakte. Ook het grote, groene Terminal-gebouw ertussen moet het ontgelden, al laat de sloop van het pand waar nu rijksambtenaren gevestigd zijn nog een jaar of drie op zich wachten.
Na de sloop van het viaduct krijgt Den Haag er een enorme ontwikkellocatie bij. Het stadsbetuur denkt in het nu rommelige gebied vijf nieuwe woontorens te kunnen neerzetten, aflopend in hoogte. De buitenruimte wordt er opgeknapt en van meer groen voorzien. De Rivierenbuurt, die nu nog ter plaatse op de snelweg stuit, wordt veel beter aangesloten op het spuikwartier. De overgebleven tweebaansweg wordt een stadsstraat.
Jan de Wandelaar in het Den Haag van Morgen 